جايگاه سنتور در فرهنگ ايراني
سنتور، سازي اصيل و كهن، يار ديرين ايرانيان در نغمه‌ها و مقامات موسيقي سنتي
سنتور، سازي زهي-كوبه اي كه با صدايي دلنشين و ظريف، از ديرباز در فرهنگ و موسيقي ايران جايگاهي ويژه داشته است. قدمت اين ساز كهن به چند هزار سال پيش مي رسد و در طول تاريخ، همواره در كنار مردم ايران بوده و نقش آفريني كرده است.
ريشه‌ها و پيشينه:
نغمه‌هاي سنتور ريشه در بين النهرين باستان دارد و در دوران باستان با نام‌هاي مختلفي مانند كنگره و سنتوري شناخته مي‌شده است. در دوران اسلامي، سنتور به عنوان يكي از محبوب‌ترين سازهاي زهي در ميان مسلمانان رواج يافت و نوازندگان سنتور برجسته‌اي در اين دوره ظهور كردند.
سنتور در گذر زمان:
- دوران صفويه: در اين دوران، سنتور جايگاه ويژه‌اي در موسيقي دربار پيدا كرد و به عنوان يكي از سازهاي اصلي در اركسترهاي دربار به كار مي‌رفت.
- دوران قاجار: سنتور به موسيقي عاميانه نيز راه پيدا كرد و در تعزيه، قهوه‌خانه‌ها و مجالس مختلف رواج يافت.
- دوران معاصر: سنتور همچنان جايگاه خود را در موسيقي سنتي ايران حفظ كرده است و نوازندگان سنتور برجسته‌اي در سراسر ايران فعاليت مي‌كنند.
نقش و جايگاه سنتور در فرهنگ ايراني:
- همراه هميشگي در شادي و غم: سنتور در شادي‌ها و غم‌هاي ايرانيان حضور دارد. از جشن‌ها و عروسي‌ها گرفته تا مجالس سوگواري، نغمه‌هاي سنتور همواره در كنار مردم بوده است.
- حكايت‌گر فرهنگ و تاريخ: سنتور نغمه‌هاي كهن و اصيل ايراني را به گوش نسل‌هاي مختلف رسانده و حكايتي از فرهنگ و تاريخ پرفراز و نشيب اين سرزمين را بازگو مي‌كند.
- يار هميشگي آواز: سنتور همدم هميشگي آواز در موسيقي سنتي ايران بوده و بسياري از رديف‌هاي آوازي با همراهي اين ساز اجرا مي‌شوند.
- نوآوري و خلاقيت: سنتور همواره بستري براي نوآوري و خلاقيت در موسيقي ايراني بوده است. بسياري از نوازندگان برجسته با استفاده از اين ساز، نغمه‌ها و سبك‌هاي جديدي را خلق كرده‌اند.
چهره‌هاي ماندگار:
در طول تاريخ، نوازندگان برجسته‌اي سنتور را نواخته‌اند و نام خود را در تاريخ موسيقي ايران جاودانه كرده‌اند. از جمله اين نوازندگان مي‌توان به استاد ابراهيم فخرالديني، استاد فرامرز پايور، استاد پرويز مشك، استاد جلال ذوالفنون و استاد اردشير كاماوي اشاره كرد.
سنتور در عصر حاضر:
همانطور كه گفته شد، سنتور در دوران معاصر نيز جايگاه خود را در موسيقي سنتي ايران حفظ كرده و همچنان از محبوب‌ترين سازهاي اين سرزمين است.
در چند دهه اخير، شاهد تحولات و نوآوري‌هاي بسياري در زمينه نواختن و ساخت سنتور بوده‌ايم. نوازندگان جوان و خلاق با استفاده از تكنيك‌ها و ايده‌هاي جديد، به غني‌تر شدن هر چه بيشتر موسيقي سنتور كمك كرده‌اند.
از سوي ديگر، سازندگان سنتور نيز با استفاده از مواد و روش‌هاي جديد، در صدد ارتقاي كيفيت و ظرافت اين ساز بوده‌اند.
چالش‌ها و چشم‌انداز:
با وجود جايگاه ويژه سنتور در فرهنگ ايراني، اين ساز در سال‌هاي اخير با چالش‌هايي نيز روبرو بوده است. از جمله اين چالش‌ها مي‌توان به كمبود آموزش اصولي، عدم حمايت كافي از نوازندگان و كمبود نوآوري در ساخت و نواختن اين ساز اشاره كرد.
با اين حال، با توجه به عشق و علاقه مردم ايران به سنتور و تلاش‌هاي نوازندگان و هنرمندان، مي‌توان اميدوار بود كه اين ساز همچنان جايگاه خود را در فرهنگ و موسيقي ايران حفظ كند و به نغمه‌هاي دلنشين خود در شادي‌ها و غم‌هاي مردم طنين انداز شود.
سنتور و آموزش:
خوشبختانه در سال‌هاي اخير، توجه بيشتري به آموزش سنتور در مراكز آموزشي و آموزشگاه‌هاي موسيقي شده است.
متدها و كتاب‌هاي آموزشي متعددي براي يادگيري اين ساز تدوين شده و اساتيد مجربي در اين زمينه مشغول به فعاليت هستند.
اگر به سنتور نوازي علاقه مند هستيد آموزش سنتور در شيراز گزينه مناسبي براي يادگيري ميباشد.
اين امر نويدبخش آينده‌اي روشن براي سنتور و موسيقي سنتي ايران است.
با وجود تمام تلاش‌ها و فعاليت‌هايي كه در زمينه سنتور انجام مي‌شود، اين ساز همچنان با چالش‌هايي روبرو است.
از جمله اين چالش‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- كمبود حمايت مالي از نوازندگان و هنرمندان: بسياري از نوازندگان سنتور از نظر مالي در مضيقه هستند و از حمايت كافي برخوردار نيستند. اين امر مي‌تواند انگيزه آنها را براي ادامه فعاليت در اين عرصه كاهش دهد.
- عدم توجه كافي به آموزش سنتور در مدارس: متاسفانه سنتور در برنامه‌هاي آموزشي مدارس جايگاه چنداني ندارد. اين امر مي‌تواند باعث شود كه نسل‌هاي آينده با اين ساز ارزشمند آشنا نشوند.
- رقابت با موسيقي‌هاي غربي: موسيقي‌هاي غربي با تبليغات گسترده‌اي كه دارند، رقيبي جدي براي موسيقي سنتي ايران به حساب مي‌آيند.
با وجود اين چالش‌ها، مي‌توان اميدوار بود كه سنتور با توجه به جايگاه ويژه و ريشه‌هاي عميق در فرهنگ ايراني، همچنان به حيات خود ادامه دهد و به نغمه‌هاي دلنشين خود در شادي‌ها و غم‌هاي مردم طنين انداز شود.
راهكارهايي براي حفظ و ترويج سنتور:
براي حفظ و ترويج سنتور در جامعه، مي‌توان اقدامات مختلفي انجام داد. از جمله اين اقدامات مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- حمايت مالي از نوازندگان و هنرمندان: دولت و بخش خصوصي مي‌توانند با حمايت مالي از نوازندگان و هنرمندان، به رونق هر چه بيشتر موسيقي سنتي ايران و سنتور كمك كنند.
- توجه بيشتر به آموزش سنتور در مدارس: مي‌توان با درج آموزش سنتور در برنامه‌هاي آموزشي مدارس، نسل‌هاي آينده را با اين ساز ارزشمند آشنا كرد.
- برگزاري جشنواره‌ها و مسابقات: برگزاري جشنواره‌ها و مسابقات سنتور مي‌تواند انگيزه نوازندگان را براي فعاليت بيشتر در اين عرصه افزايش دهد و به معرفي اين ساز به مخاطبان جديد كمك كند
برچسب: ،